† . . . . . . . Gesproken Herinnering . . . . . . . †
Afscheid nemen doet pijn. Ook als het al verwacht kon worden.
Dan zal de ontstane leegte een plek moeten gaan krijgen, maar daarvoor is nog geen tijd en gelegenheid: eerst moet er nog – in enkele dagen – van alles worden geregeld.
Vroeger was de uitvaart vrij ‘standaard’ en was ook meestal gebaseerd op een kerkelijke traditie. De boodschap luidde veelal, dat ‘het tijdelijke voor het eeuwige was verwisseld’, waardoor het thema van de bijeenkomst vooral bestond uit afscheid nemen. In veel gevallen omgeven door toespraken, muziek en – tegenwoordig ook – foto’s.
Inmiddels worden de uitvaarten – net als andere bijzondere bijeenkomsten – minder standaard en meer persoonlijk en dat sluit aan op mijn beleving hiervan.
Een van mijn activiteiten is trouwambtenaar en daarin ben ik gaan ervaren, hoe belangrijk persoonlijk gevoel, emotie en beleving is. Met name in lastige, moeilijke of zelfs verdrietige situaties. Ik heb ervaren, dat de inhoud van de ceremonie van grote betekenis kan zijn voor het verdere verloop van een dag, maar zeker ook voor de herinnering aan die dag. In de periode voorafgaand aan “mijn 1000e huwelijk” heb ik ook op uitvaarten gesproken en ben ik nog sterker gaan ervaren, dat die ene bijeenkomst, die nooit kan en zal worden overgedaan, bepalend kan zijn. Niet alleen voor die ene dag maar als herinnering voor altijd. Niet afscheid nemen dus, maar herinneren.
Bij een kerkelijke uitvaart is een priester of predikant betrokken en in families waar men spreekvaardig is zal er een gesproken woord zijn. In alle gevallen waar dat niet zo is wordt er veelal teruggegrepen op het laten spelen van een CD. Soms is er een spreker namens de werkgever of een vereniging. Wat juist dan wordt gemist is een verhaal over degene om wie het werkelijk gaat, degene die op dat moment wordt herdacht.
Die behoefte kan worden ingevuld door een verhaal te vertellen over de overledene.
Een verhaal over hoe hij of zij was, met de goede en wellicht ook lastige eigenschappen, de humor, de zorgen in zijn of haar leven, verdriet, plezier en hoop.
Alles in overleg met de nabestaanden. Het doel is, dat de aanwezigen naar huis gaan en zullen zeggen: “Dit verhaal ging precies over degene, zoals wij die hebben gekend”.
En dat is mijn doel: dat de overledene bij allen, die bij de uitvaart aanwezig waren, op persoonlijke wijze in herinnering zal blijven. Zoals het was. In een gesproken herinnering.
Werkwijze
In de dagen voor de uitvaart bezoek ik de nabestaanden met wie ik een intensief gesprek zal voeren. Op basis van wat wordt verteld en ook wat wordt gevraagd (en dus wordt afgesproken) schrijf ik een tekst, welke ik tijdens de uitvaart uit zal spreken. Alles in nauw overleg met de uitvaartleider. Nabestaanden hebben de volledige vrijheid in het aangeven van duur, karakter en inhoud, als ook met wie er vooraf gesproken zal worden.
